Παπα - Ευθύμ (Ευθύμιος Καραχισαρίδης)
Ίδρυση Τουρκορθόδοξου Πατριαρχείου. Βağımsız Türk Ortodoks Patrikhanesi
Αφού συντάχτηκε το έγγραφο της αποκήρυξης του πατριαρχείου, τυπώθηκε σε πολύγραφο και ρίχτηκε στη ζώνη κατοχής των Ελληνικών στρατευμάτων.
Το ίδιο έγγραφο κατατέθηκε στη Μεγάλη Εθνοσυνέλευση της Άγκυρας και ψηφίστηκε το νομοσχέδιο που είχε ήδη ετοιμαστεί και κατατεθεί για ίδρυση Τουρκορθόδοξου Πατριαρχείου στην Καισαρεία (Kayseri) της Καππαδοκίας
Ο Κεμάλ ειδικά μετά την εκλογή στον πατριαρχικό θρόνο της Κωνσταντινούπολης του Μελέτιου Μεταξάκη, στα τέλη του 1921, προχώρησε τάχιστα στην ίδρυση για να εξαπατηθεί η δημόσια Ευρωπαϊκή γνώμη, σχετικά με τις σφαγές και τις εκτοπίσεις των χριστιανών σε όλη την περιφέρεια που έλεγχε η Κεμαλική διοίκηση.
Ευθύμιος Καραχισαρίδης (1884-1968)
Πατριάρχη διόρισαν τον παπά–Ευθύμιο Καραχισαρίδη (papa-Eftim Α’ 1884-1968), ποντιακής καταγωγής, προσωπικό φίλο του Κεμάλ, εφημέριο της κοινότητας του Κεσκηνμαντέν (Keskinmaden) της υποδιοίκησης Άγκυρας, ο οποίος περιφερόταν στα 6 χωριά που αποτελούσαν τις ενορίες του πατριαρχείου του και καλούσε τους κατοίκους να υπογράψουν κείμενα ότι δε θα δεχτούν να υπογραφή ειρήνη μέχρι να φύγει ο εχθρός (ο Ελληνικός στρατός) από τη Μικρά Ασία και τη Θράκη. Τα κείμενα αυτά τα έστελνε στην Ευρώπη λέγοντας ότι δήθεν εκδήλωναν την επιθυμία του χριστιανικού πληθυσμού της Τουρκίας.
Δεδομένου ότι ο παπά-Ευθύμ ήταν τουρκόφωνος, γνωρίζοντας μόνο λίγα Ελληνικά, άλλαξε και το εκκλησιαστικό τελετουργικό στις 6 ενορίες που έλεγχε από τα Ελληνικά στα Τουρκικά.
Με την κατάρρευση του μετώπου το τουρκορθόδοξο κίνημα χάνει τη σημασία τουΜε την ανταλλαγή το εγχείρημα της τουρκορθόδοξης Εκκλησίας χάνει ουσιαστικά το δυνάμει ποίμνιό της. Ο παπα-Ευθύμ και κάποιοι στενοί του συνεργάτες εξαιρούνται από την ανταλλαγή με απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου.
Μετά την ανταλλαγή ο παπα-Ευθύμ δραστηριοποιείται στην Κωνσταντινούπολη και προσπαθεί να ελέγξει τη ρωμαίικη κοινότητα και το Πατριαρχείο. Η αναστάτωση που επικρατεί στο Φανάρι μετά την ελληνική ήττα ευνοεί αυτή την προσπάθεια.
Η κυβέρνηση της Άγκυρας δεν είχε αναγνωρίσει την εκλογή του Μελετίου στον πατριαρχικό θρόνο. Έτσι αμέσως μετά την ελληνική ήττα τίθεται το θέμα της παραίτησής του. Εναντίον του Μελετίου τάσσονται και μέλη της Ελληνικής κοινότητας, με κύριο το Δαμιανό Δαμιανίδη, επίτροπο στην κοινότητα του Γαλατά. Ο Δαμιανίδης ήταν βασιλικός, δηλαδή τασσόταν κατά της βενιζελικής παράταξης, της οποίας βασικός εκπρόσωπος στην Κωνσταντινούπολη ήταν ο Πατριάρχης Μελέτιος. Στις 1 Ιανουαρίου 1923 πρωτοστάτησε σε μια διαδήλωση κατά του Πατριάρχη. Το πλήθος ζήτησε την άμεση εκθρόνιση του Μελετίου και ξυλοκόπησε τον Πατριάρχη. Φαίνεται ότι ο παπά-Ευθύμ ήταν σε επαφή με το Δαμιανίδη και η όλη υπόθεση αποτελούσε μια προσπάθεια εξάπλωσης του εγχειρήματος του Τουρκορθόδοξου Πατριαρχείου στην Κωνσταντινούπολη.
Ο παπά-Ευθύμ έφτασε στην Κωνσταντινούπολη στις 21 Σεπτεμβρίου. Συναντήθηκε με τον τοποτηρητή του πατριαρχικού θρόνου στις 26 του ίδιου μήνα και ζήτησε την απόσυρση του Μελετίου και την εκλογή ενός νέου πατριάρχη αρεστού στην Άγκυρα.
Η τουρκική εφημερίδα Akşam στις 18 Σεπτεμβρίου ανακοίνωσε ότι πολλοί Ρωμιοί της πόλης έστειλαν μια επιστολή στον παπα-Ευθύμ με την οποία εξέφραζαν την αντίθεσή τους στο Μελέτιο και ότι ήθελαν στη θέση του να έχουν πατριάρχη τον Ευθύμ. Βλ. “İstanbul Rumları”, Akşam, 18 Σεπτέμβρη 1338/1922.
Ενώ στην αρχή το Πατριαρχείο δέχτηκε να συνδιαλλαγεί με τον Ευθύμ, άλλαξε στάση υποστηρίζοντας ότι αυτός δεν έχει καμία επίσημη αποστολή και στις 28 Σεπτεμβρίου διάκοψε κάθε επαφή μαζί του. Στις 2 Οκτωβρίου ο Ευθύμ συνοδευόμενος από τους υποστηρικτές του, αλλά και από την τουρκική αστυνομία, κατέλαβε το Πατριαρχείο και διάταξε την Ιερά Σύνοδο να εκθρονίσει το Μελέτιο. Αυτή συμμορφώνεται με τις απαιτήσεις του και 6 μέλη της, των οποίων οι μητροπόλεις βρίσκονται εκτός των συνόρων της Τουρκίας, διαγράφτηκαν. Ο Ευθύμ διορίζει νέα μέλη στην Ιερά Σύνοδο και επέστρεψε στην Άγκυρα σαν εκπρόσωπος του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Όμως η κυβέρνηση δε δέχτηκε τον Ευθύμ ως αντιπρόσωπο του Φαναρίου με το σκεπτικό ότι αφού το Πατριαρχείο είναι θρησκευτικός θεσμός δεν υπήρχε λόγος να έχει επίσημο αντιπρόσωπο στην Άγκυρα. Στις 6 Δεκεμβρίου 1923 ο μητροπολίτης Χαλκηδόνος Γρηγόριος εκλέχτηκε Πατριάρχης, παρά την αντίθεση του πάπα-Ευθύμ που υποστήριξε πως ο Γρηγόριος είναι όργανο του ελληνικού κράτους. Έτσι ο Ευθύμ στις 7 Δεκεμβρίου καταλαμβάνει ακόμα μία φορά το Πατριαρχείο και ανακοινώνει ότι θα παραμείνει στο Φανάρι έως ότου διεξαχθούν νέες εκλογές. Όμως δύο ημέρες αργότερα η αστυνομία εκκενώνει το Φανάρι από τους ευθυμικούς. Φαίνεται ότι οι κινήσεις του θεωρήθηκαν επικίνδυνες από την κυβέρνηση. Αμέσως μετά η Άγκυρα αναγνωρίζει την εκλογή του Γρηγορίου.
Στις 12 Φεβρουαρίου 1924, ο Ευθύμ καταλαμβάνει την εκκλησία της Παναγίας της Καφατιανής στο Γαλατά και εκεί μεταφέρει το Τουρκορθόδοξο Πατριαρχείο. Στις 19 Φλεβάρη καθαιρέθηκε από την Εκκλησία. Ο Ευθύμ κατέλαβε επίσης και την εκκλησία Σωτήρος Χριστού στο Γαλατά, το 1926, και αμέσως μετά αφορίστηκε.
Μεταξύ του 1923 και 1924 το μέλλον του Οικουμενικού Πατριαρχείου παρέμενε αβέβαιο, ενώ υπήρχαν πιθανότητες να πάρει μορφή παρόμοια με του Τουρκορθόδοξου Πατριαρχείου. Η αλλαγή όμως πλεύσης της Άγκυρας στο θέμα αυτό απέκλεισε τελικά το συγκεκριμένο ενδεχόμενο. Από το δεύτερο μισό της δεκαετίας, και ειδικά με την υπογραφή των ελληνοτουρκικών συμφωνιών το 1930, οι σχέσεις των δύο χωρών μπαίνουν σε μια σχετικά καλύτερη πορεία. Η νέα κατάσταση βοηθά το Πατριαρχείο να λειτουργήσει κάτω από πιο ευνοϊκές συνθήκες. Στο πλαίσιο της ελληνοτουρκικής προσέγγισης ο Ευθύμ χάνει σιγά σιγά την ελευθερία δράσης που είχε αμέσως μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή. Μπορούμε να πούμε ότι ξεκινώντας από αυτή την περίοδο η δράση του εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την πορεία των ελληνοτουρκικών σχέσεων.
Η «τουρκορθόδοξη Εκκλησία» θα αποτελεί πια ένα όργανο της επίσημης τουρκικής πολιτικής που θα χρησιμοποιείται ενίοτε κατά του Πατριαρχείου.
Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1930, παρά τις καλές ελληνοτουρκικές σχέσεις, ο Ευθύμ συνεχίζει τη δράση του. Πρωτοστατεί στην ίδρυση του «Κοσμικού Οργανισμού των Χριστιανών Τούρκων». Ο οργανισμός αυτός ιδρύεται το 1935 από Αρμένιους και Ρωμιούς (κυρίως Ευθυμικούς), με σκοπό τον εκτουρκισμό και την πλήρη ενσωμάτωση των μειονοτικών κοινοτήτων στην τουρκική κοινωνία.
Στη διάρκεια της δεκαετίας του ’30 γίνεται μια προσπάθεια ανανέωσης του Τουρκορθόδοξου Πατριαρχείου με «εξαγωγή» ποιμνίου. Ένας από τους πατέρες του τουρκικού εθνικισμού, ο Hamdullah Suphi, όταν γίνεται πρέσβης στο Βουκουρέστι το 1931, προσπαθεί να πείσει τους τουρκόφωνους ορθόδοξους της Βεσσαραβίας, τους Γκαγκαούζους, να μεταναστεύσουν στην Τουρκία. Ο γιος του Ευθύμ Τουργκούτ (Γεώργιος) Ερενέρολ ισχυρίζεται ότι ο Σουπχί (Suphi) είχε υποσχεθεί στον πατέρα του να του φέρει ένα ποίμνιο 250.000 ατόμων από τους Γκαγκαούζους. Όμως η έναρξη του πολέμου δεν επέτρεψε την υλοποίηση αυτού του μεγαλεπήβολου σχεδίου και η πλειονότητα των 70 χριστιανών Γκαγκαούζων φοιτητών που μετανάστευσαν στην Τουρκία το 1935, ασπάστηκαν το Ισλάμ.
Το 1938 η διεύθυνση των μειονοτικών βακουφίων ανατίθεται σε ειδικούς επιτρόπους που τους διορίζει η ίδια η Γενική Διεύθυνση Βακουφιών, καταστρατηγώντας έτσι τα περιθώρια αυτοδιαχείρισης των κοινοτήτων. Έτσι ο συνεργάτης του παπα-Ευθύμ, ο Ισταμάτ (Σταμάτης) Ζιχνί Οζνταμάρ (Istamat Zihni Ozdamar), έγινε διοικητής στα Ρωμαίϊκα ιδρύματα στο Βαλουκλή (Balıklı) όπου και παρέμεινε σ’ αυτό το πόστο μέχρι το 1946.
Το 1949 μετά την εκλογή του Αθηναγόρα σαν Οικουμενικού Πατριάρχη και την άφιξή του στην Κωνσταντινούπολη, ο παπά-Ευθύμ στέλνει στο νέο Πατριάρχη συγχαρητήριο μήνυμα και ανακοινώνει ότι θα τον αναγνωρίζει ως ανώτατη εκκλησιαστική αρχή.
Το τηλεγράφημα αυτό δείχνει πως στο πλαίσιο των βελτιωμένων ελληνοτουρκικών σχέσεων των απαρχών του Ψυχρού Πολέμου ο παπα-Ευθύμ έχει χάσει κάθε ελπίδα για διεκδικήσεις σε βάρος του Οικουμενικού Πατριαρχείου.
Ο παπά- Ευθύμ Καραχισαρίσης πέθανε στην Κωνσταντινούπολη το 1968. Στην αρχή το Πατριαρχείο αρνήθηκε να ενταφιαστεί ο παπά-Ευθύμ στο ορθόδοξο νεκροταφείο της Θείας Μεταμόρφωσης, στο Σισλί της Κωνσταντινούπολης, αλλά έπειτα από πολλές πιέσεις ανώτατων πολιτικών και στρατιωτικών Αρχών, τόσο από την Κωνσταντινούπολη όσο και από την Άγκυρα, συναίνεσε.
Στο μνήμα του αποσχηματισμένου «παπά-Ευθύμ» έχει λαξευτεί μια φράση του Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ: «Ο πάτερ Ευθύμ έχει προσφέρει στη χώρα μας όσο ένας στρατός». «Baba Eftim bu memlekete bir ordu kadar hizmet etmiştir».
το εύθυμαϊκό κίνημα δέν άπέκτησε οπαδούς στήν Κωνσταντινούπολη καί μόνο ελάχιστοι τουρκόφωνοι καί άλβανόφωνοι ορθόδοξοι εκκλησιάζονται σήμερα στήν Παναγία Καφφατιανή. ’Επιπλέον, ή σταδιοδρομία τοϋ Εύθύμ στήν Κωνσταντινούπολη είναι στενά συνδεδεμένη μέ σφετερισμούς, καταχρήσεις καί βία, μέ άποτέλεσμα νά γίνει μισητός στούς 'Έλληνες τής Κωνσταντινούπολης.
το εύθυμαϊκό κίνημα δέν άπέκτησε οπαδούς στήν Κωνσταντινούπολη καί μόνο ελάχιστοι τουρκόφωνοι καί άλβανόφωνοι ορθόδοξοι εκκλησιάζονται σήμερα στήν Παναγία Καφφατιανή. ’Επιπλέον, ή σταδιοδρομία τοϋ Εύθύμ στήν Κωνσταντινούπολη είναι στενά συνδεδεμένη μέ σφετερισμούς, καταχρήσεις καί βία, μέ άποτέλεσμα νά γίνει μισητός στούς 'Έλληνες τής Κωνσταντινούπολης.
Πηγή:
Παραπομπή «Ο ΔΙΑΒΟΗΤΟΣ ΠΑΠΑ – ΕΥΘΥΜ ΚΑΙ ΤΑ ΚΑΤ’ ΑΥΤΟΝ. Ένας εφιάλτης της ρωμιοσύνης». Βιβλίο του Μητροπολίτου Μύρων Δρος Χρυσοστόμου Καλαϊτζή σχετικά με το περιβόητο Παπαευθυμιακό πρόβλημα.
Το βιβλίο μας δίνει μια πλήρη εικόνα για αυτή την υπόθεση, η οποία και σήμερα ταλαιπωρεί την ομογένεια και την Κοινότητα Γαλατά, της οποίας υφαρπάχτηκε όλη σχεδόν η ακίνητη περιουσία.
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου