Tokei Maru

Η ιστορία ιαπωνικού πλοίου που έσωσε Ελληνες και Αρμένιους στην Καταστροφή της Σμύρνης

Από έκθεση για την Μικρασιατική Καταστροφή του Μουσείου Μικρασιατικού Ελληνισμού «ΦΙΛΙΩ ΧΑΙΔΕΜΕΝΟΥ». Φωτογραφία αρχείου: Ευρωκίνηση/Τατιάνα Μπόλαρη.

 Για την -όχι τόσο ευρέως γνωστή- βοήθεια που προσέφερε ένα ιαπωνικό πλοίο στη σωτηρία Ελλήνων και Αρμενίων κατά τη Μικρασιατική Καταστροφή του 1922, έγραψε πρόσφατα ο Vicken Babkenian στο Asbarez.com. O κ. Babkenian έχει συγγράψει με τον καθηγητή, Peter Stanley, το βιβλίο «Armenia, Australia and the Great War», (εκδόσεις NewSouth, 2016) το οποίο είναι διαθέσιμο στο Amazon.

Μεταξύ αυτών που σώθηκαν τότε από το ιαπωνικό πλοίο ήταν και συγγενείς αρκετών ομογενών. Οπως του ομογενή καθηγητή και συγγραφέα -αρθρογράφου του The National Herald- Νταν Γεωργακά (Dan Georgakas), ο οποίος έχει περιγράψει πώς η μητέρα του σε ηλικία 12 ετών και ο θείος του ετών 11 διασώθηκαν από τους Ιάπωνες το 1922.

Την ιστορία του ιαπωνικού πλοίου και τη σχέση με ομογενείς, επεσήμανε αρκετά χρόνια πριν ο κ. Σταύρος Τ. Σταυρίδης σε άρθρo του που δημοσιεύτηκε και στον The National Herald. Ο κ. Σταυρίδης, είναι ερευνητής του Εθνικού Κέντρου Ελληνικών Σπουδών και Ερευνας στο Πανεπιστήμιο Λατρόμπ της Αυστραλίας και αρθρογράφος του «ΤΝΗ». Ο ίδιος μετά από χρόνια ανακάλυψε το όνομά του ιαπωνικού πλοίου «Tokei Maru».

Ο κ. Σταυρίδης, ανέφερε προ μερικών ετών:

«Οταν επισκέφτηκα τη Δυτική Ακτή των ΗΠΑ το 2003 και το 2004, ορισμένοι από τους Ελληνοαμερικανούς φίλους μου, μου αφηγήθηκαν μία ιστορία που οι γονείς και οι παππούδες τους, τους είχαν πει για έναν ιαπωνικό πλοίο το οποίο συμμετείχε στη μεταφορά Ελλήνων και Αρμενίων προσφύγων στον Πειραιά από τη Σμύρνη το 1922.

Η αρχική μου αντίδραση σε αυτή την πληροφορία ήταν σκεπτικισμός, αλλά επίσης διατήρησα ανοιχτό το μυαλό μου σχετικά.

Με την επιστροφή μου στην Αυστραλία, εξέτασα τα αρχεία μου και δεν μπορούσα να βρω οποιαδήποτε απόδειξη ότι ένα ιαπωνικό πλοίο βρισκόταν στο λιμάνι της Σμύρνης τον καιρό της εξόδου από την Μικρά Ασία.

Δεδομένης της αρχικής μου απογοήτευσης, άφησα το ζήτημα να ‘αναπαυτεί’…Τυχαία ωστόσο, είδα κάποια άρθρα εφημερίδων και αρχεία του υπουργείου Εξωτερικών των ΗΠΑ που έκαναν λόγο για ένα ανώνυμο πλοίο στη Σμύρνη».

Μεταξύ αυτών, μία αναφορά στις 18 Σεπτεμβρίου του 1922 στη New York Times:

«Την Πέμπτη (14 Σεπτεμβρίου) υπήρχαν έξι ατμόπλοια στη Σμύρνη, για να μεταφέρουν τους πρόσφυγες. Eνα γιαπωνέζικο, δύο γαλλικά, ένα αμερικανικό και δύο ιταλικά. Το αμερικανικό και το γιαπωνέζικο πλοίο δέχθηκαν όλους τους πρόσφυγες, χωρίς να ελέγξουν τα χαρτιά τους, ενώ τα άλλα πλοία πήραν όσους είχαν διαβατήριο».

Στις 15 Οκτωβρίου 1922 η «Atlanta Journal-Constitution» ανέφερε: «Αντίθετα με τις ενέργειες κάθε άλλου πλοίου στη Σμύρνη, αυτό (δηλαδή το γιαπωνέζικο πλοίο) πήρε κάθε πρόσφυγα για τον οποίο θα μπορούσε να βρει χώρο πάνω στο σκάφος. Υπήρχε κι ένα φορτηγό πλοίο στο λιμάνι το οποίο έριξε όλο το φορτίο στη θάλασσα, πήρε τους υπόλοιπους πρόσφυγες και τους μετέφερε στον Πειραιά. Τα αμερικανικά, τα βρετανικά, τα γαλλικά και τα ιταλικά πλοία έλεγαν στους πρόσφυγες ότι μπορούσαν να πάρουν μόνο δικούς τους στα σκάφη και τότε παρέμειναν οι ταπεινοί Ιάπωνες για να αποδείξουν την ευσπλαχνία τους προς τους πρόσφυγες».

Αλλά και η κ. Anna Harlowe Birge, σύζυγος του Αμερικανού καθηγητή, Birge του Διεθνούς Κολεγίου της Σμύρνης, ήταν μία από τους μάρτυρες των σκηνών που εκτυλίχθηκαν στο λιμάνι, καθώς η πόλη καιγόταν. Αντρες και γυναίκες κολυμπούσαν τριγύρω, με την ελπίδα πως θα σωθούν, μέχρι που τελικά πνιγόντουσαν.

Εγραψε στην «Boston Globe» το 1922: «Στο λιμάνι, εκείνη τη στιγμή ήταν ένα ιαπωνικό φορτηγό, το οποίο είχε μόλις αφιχθεί γεμάτο με πολύτιμο φορτίο μετάξι, υφάσματα και πορσελάνες αξίας πολλών χιλιάδων δολαρίων. Ο Ιάπωνας καπετάνιος, όταν συνειδητοποίησε την κατάσταση, δε δίστασε. Ολο το φορτίο κατέληξε στα βρώμικα νέρα του λιμανιού και το φορτηγό γέμισε με αρκετούς εκατοντάδες πρόσφυγες, που μεταφέρθηκαν στον Πειραιά και στην ασφάλεια ελληνικών ακτών»

Επίσης, ο Τζορτζ Χόρτον (George Horton) Αμερικανός Γενικός Πρόξενος στην Αθήνα, ανέφερε στις 18 Σεπτεμβρίου: «Ενα ιαπωνικό πλοίο έφερε ορισμένους πρόσφυγες και άκουσα πως έριξαν στη θάλασσα κάποιο από το εμπόρευμά τους γι αυτό τον σκοπό. Οι επιβάτες αυτού του πλοίου μιλούν με τα καλύτερα λόγια για την καλοσύνη που έδειξαν οι Ιάπωνες αξιωματικοί και ναύτες».

Ο Vicken Babkenian στο Asbarez.com. επεσήμανε:

Ισως η πιο αξιοσημείωτη ιστορία ιαπωνικής ανθρωπιστικής στήριξης το 1922, ήταν ο ρόλος του καπετάνιου και του πληρώματος ενός πλοίου της χώρας, το οποίο έσωσε εκατοντάδες ζωές κατά την Καταστροφή της Σμύρνης.

Εκατοντάδες χιλιάδες Αρμένιοι και Ελληνες πρόσφυγες είχαν καταφύγει στη Σμύρνη τότε, ενώ τουρκικά στρατεύματα μπήκαν και κατέλαβαν την πόλη στις 9 Σεπτεμβρίου του 1922. Η τουρκική κατοχή είχε ως συνέπεια τη «συνήθη σφαγή» γράφει ο κ. Babkenian και απέλαση Αρμενίων και Ελλήνων πολιτών. Μία φωτιά ξέσπασε στην αρμένικη συνοικία 4 μέρες αργότερα η οποία κατέστρεψε μεγάλο μέρος της πόλης.

Πλήρη εικόνα της Καταστροφής είχαν περί τα 20 συμμαχικά πολεμικά και φορτηγά πλοία που ήταν ελλιμενισμένα εκεί. Μεταξύ αυτών και ένα από την Ιαπωνία.

Οι ανθρωπιστικές ενέργειες του ιαπωνικού πλοίο μνημονεύονταν επίσης από Αρμένιους και Ελληνες επιζώντες της Σμύρνης.

Υπάρχουν και κάποιες από τις πολλές μαρτυρίες, τις οποίες οι ιστορικοί, Σταύρος Σταυρίδης και Nanako Murata-Sawayanagi αποκάλυψαν στην έρευνά τους για την Ιαπωνία και την Καταστροφή της Σμύρνης.

Πρόσφατα ο κ. Σταυρίδης ανακάλυψε το όνομά του πλοίου «Tokei Maru». Αναφορά έγινε σε αρκετές ελληνικές εφημερίδες. Τον Ιούνιο του 2016 η Εστία της Νέας Σμύρνης, το μακροβιότερο σωματείο Μικρασιατών στην Ελλάδα ιδρυθέν το 1930, παρέδωσε τιμητική πλακέτα στον πρέσβη της Ιαπωνίας, Masuo Nishibayashi, για τις προσπάθειες της χώρας του στη Σμύρνη το 1922.

Η ανθρωπιστική απάντηση της Ιαπωνίας είναι μόνο μία από τις πολλές ιστορίες διεθνούς αλληλεγγύης κατά τα καταστροφικά γεγονότα που σχεδόν ολοκληρωτικά κατέστρεψαν τις γηγενείς χριστιανικές κοινότητες της άλλοτε Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

Περισσότερα από 50 κράτη συμμετείχαν στις παγκόσμιες προσπάθειες ανθρωπιστικής βοήθειας προς τους επιζώντες της Γενοκτονίας των Αρμενίων. Αν και πολλή ακαδημαϊκή έρευνα επικεντρώθηκε στις καταστροφές που έγιναν, υπάρχουν και αμέτρητες ιστορίες ανθρώπινης συμπόνοιας και γενναιοδωρίας, οι οποίες απομένουν να ερευνηθούν από τους ακαδημαϊκούς.

Πηγή : https://www.ekirikas.com/

http://hermes-ir.lib.hit-u.ac.jp/rs/bitstream/10086/28545/1/chichukai0002301350.pdf
http://hellenicgenealogygeek.blogspot.com/2018/08/the-japanese-at-smyrna-tokei-maru-1922.html